10 Οκτωβρίου 2019: Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας

Γράφει ο Βασίλης Μπρούμας*

Η επιλογή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) να επικεντρωθεί στο θέμα της αυτοκτονικότητας για τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας (10–10-2019) αντικατοπτρίζει τη σημασία της αυτοκτονίας και την ανάγκη πρόληψης του φαινομένου. Η αυτοκτονία οδηγεί στο θάνατο περίπου 2.000 άτομα ημερησίως ανά τον κόσμο. Αποτελεί δε την τρίτη αιτία θανάτου σε άτομα ηλικίας 15 με 19 ετών. Ωστόσο, ο μεγάλος αυτός αριθμός θανάτων από αυτοκτονία μπορεί να αποφευχθεί.

Το ποσοστό αυτοκτονίας ποικίλει σημαντικά μεταξύ των χωρών, από λιγότερες από 5 έως περισσότερες από 15 αυτοκτονίες ανά 100.000 πληθυσμού. Αυτή η διακύμανση υποδεικνύει ότι υπάρχουν πολλές ψυχολογικές και κοινωνικές παρεμβάσεις που μπορούν να υλοποιηθούν με στόχο την προώθηση της πρόληψης και της αντιμετώπισης του φαινομένου.Αν και τα Παγκόσμια ποσοστά αυτοκτονίας έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια, η πραγματικότητα είναι ότι αυτές οι μειώσεις δεν ήταν καθολικές και σε πολλές χώρες οι θάνατοι από αυτοκτονία αυξάνονται. Η πρόληψη των αυτοκτονιών είναι ευθύνη όλων και μόνο μέσω της συνεργασίας θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά αυτή την κρίση της δημόσιας υγείας.

Τα πλέον πρόσφατα στοιχεία από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, όπως αυτά αναλύθηκαν από το Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, σχετικά με τις αιτίες θανάτου στην Ελλάδα αναδεικνύουν μια μικρή μείωση των αυτοκτονιών για το έτος 2016, της τάξεως του 8,5% σε σύγκριση με το 2015. Κατά τα έτη 2010 – 2016 σημειώθηκαν τουλάχιστον 3.473 αυτοκτονίες.Συγκεκριμένα, οι θάνατοι από αυτοκτονία για το 2016 ανήλθαν σε 484 έναντι του 2015 που είχαν καταγραφεί 529.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας κατά τα έτη 2017, 2018 και μέχρι τις 31/8/2019:

• Ο αριθμός των αυτοκτονιών παρουσιάζει μία σταθερή αυξητική τάση.
• Η πλειοψηφία των αυτοχείρων ήταν άνδρες.
• Άτομα ηλικίας 60-64 και 80 ετών και άνω σημειώνουν τα μεγαλύτερα ποσοστά αυτοκτονιών και ακολουθούν τα άτομα παραγωγικής ηλικίας που ανήκουν στις ηλικιακές ομάδες των 45 – 49 και 50 – 59.
• Οι περιφέρειες με το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από αυτοκτονία είναι η Κρήτη, η Θεσσαλία και η Αττική.
• Η πιο συχνή μέθοδος αυτοκτονίας κατά την τελευταία τριετία παραμένει ο απαγχονισμός.
• Η χρονική περίοδος κατά την οποία σημειώθηκαν τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών είναι κατά τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες (Μάρτιο έως Αύγουστο).

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών, σημειώνονται κατά μέσο όρο τουλάχιστον 12 θάνατοι από αυτοκτονία ανά έτος στο νομό Αιτωλοακαρνανίας, ακολουθώντας τη σταθερή αυξητική πορεία των αυτοκτονιών που καταγράφεται σε όλη τη χώρα. Μέχρι και τις 20 Ιουνίου, δηλαδή μέσα σε μισό μόλις χρόνο, οι αυτοκτονίες στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας είχαν φτάσει ήδη τις 12, έχοντας ήδη φτάσει τον μέσο όρο ολόκληρων των προηγούμενων ετών.

Είναι γεγονός ότι οι θάνατοι από αυτοκτονία είναι πολύ περισσότεροι από τους επίσημα καταγεγραμμένους, ενώ δε θα πρέπει να παραβλέπονται οι επιπτώσεις τους στις ζωές αυτών που μένουν πίσω πενθώντας.

Πάγιο το αίτημα για την κατάρτιση Εθνικής Στρατηγικής για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας
Η αυτοκτονία είναι ένα μείζον πρόβλημα της δημόσιας υγείας και ως τέτοιο αναγνωρίζεται και αντιμετωπίζεται σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Δυνητικά αφορά τον καθένα, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής ή κοινωνικοοικονομικής τάξης. Σ’ αυτόν τον άξονα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, συστήνει ήδη από το 1990 την καθολική αναγνώριση της αυτοκτονίας ως ζήτημα δημόσιας υγείας και την ανάπτυξη εθνικών προγραμμάτων πρόληψης, τα οποία θα είναι διασυνδεδεμένα με τις πολιτικές δημόσιας υγείας.

Αν και η αυτοκτονία θεωρείται ως ένα από τα πλέον πολυσύνθετα προβλήματα στον τομέα της υγείας, οι διεθνείς πρακτικές καθώς και τα σχετικά ερευνητικά αποτελέσματα αναδεικνύουν ότι μπορεί να επιτευχθεί μία προληπτική προσέγγιση αυτής με εμφανή αποτελέσματα, μέσω συντονισμένων, διεπιστημονικών παρεμβάσεων σε διάφορα επίπεδα της κοινωνικής σφαίρας καθώς και στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης.

Στο πλαίσιο της εν λόγω στρατηγικής, η υλοποίηση διασυνδεδεμένων, χαμηλού κόστους, παρεμβάσεων και δράσεων καθώς και η αναμόρφωση μηχανισμών στους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης και της εργασίας, θα διαμορφώσουν ένα συμπαγές και αποτελεσματικό δίχτυ προστασίας των ευάλωτων συνανθρώπων μας, που, πληττόμενοι από τις συνέπειες της κοινωνικοοικονομικής κρίσης, εκτός των ατομικών προδιαθεσικών παραγόντων, αναπτύσσουν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.

Είναι υποχρέωση όλων να κρατήσουμε ασφαλείς και ζωντανούς τους ανθρώπους που, υπό το φορτίο του ψυχικού πόνου, αποφασίζουν να αυτοκτονήσουν. Δεν επιτρέπεται να συνεχίσουμε, να είμαστε παθητικοί αποδέκτες ειδήσεων για αυτοκτονίες και «τραγικά τέλη». Δεν επιτρέπεται, όχι μόνο σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, αλλά και ως μία ένδειξη αφύπνισης και ουσιαστικής αλληλεγγύης απέναντι στο διπλανό, φίλο, συγγενή, οικείο που βιώνει την απογοήτευση και την απελπισία, συμβάλλοντας στην αποτροπή άδικων πρόωρων θανάτων.

Η αυτοκτονία δεν είναι ένα μοιραίο γεγονός.

Το 95% των αυτοκτονιών θα μπορούσε να έχει προληφθεί.

*Πρόεδρος Τ.Επ.Ε.Ψ.Υ.Ε.
Αιτωλοακαρνανίας